زونا به شرط آبله مرغان
اگر فكر مي‌كنيد چون در كودكي به آبله مرغان دچار شده‌ايد در بزرگسالي زونا نخواهيد گرفت يا اگر دوست داريد كودكتان آبله مرغان بگيرد تا در سنين بالاتر مبتلا به زونا نشود، سخت در اشتباه هستيد. با مطالعه اين مطلب متوجه خواهيد شد كه فقط افرادي كه يك بار آبله مرغان را تجربه كرده‌اند ممكن است به زونا مبتلا شوند.
چرا كه هر‌دو اين بيماري‌ها توسط ويروسي به نام واريسلا زوستر انتقال مي‌يابند. اين ويروس كه خود از خانواده هرپس است، در اولين تهاجم بيماري آبله مرغان و در عفونت راجعه علائم بيماري زونا را بروز مي‌دهد.
براي اولين‌بار
در عفونت اوليه (آبله مرغان) محتمل‌ترين راه انتقال از طريق تنفس است. ضايعات پوستي منتشر و پراكنده نتيجه ورود ويروس به خون است. ضايعات پوستي معمولا تاول مانند هستند، هرچند ممكن است ضايعات با اشكال ديگر نيز در اين بيماري ديده شوند. اين ضايعات تاولي يا به‌اصطلاح وزيكولر پاره مي‌شوند و مايع حاوي ويروس عفوني را رها مي‌كنند و بتدريج جذب مي‌شوند. آبله مرغان بشدت مسري است به حدي كه احتمال مبتلا شدن فردي كه در برابر آن ايمن نشده باشد (با ابتلاي قبلي يا ايمنيزاسيون) در صورت تماس با فرد مبتلا 90 درصد است. انسان تنها مخزن شناخته شده اين بيماري محسوب مي‌شود و بيشترين شيوع آن در اواخر زمستان و اوايل بهار است. نيمي از مبتلايان نيز در سنين بين 5 تا 9 سال هستند. دوره كمون يا مخفي بودن علائم پس از ورود ويروس به بدن 10 تا 21 روز است. بيماران از 2 روز قبل از شروع علايم پوستي تا زماني كه تمام وزيكول‌ها دلمه ببندند، آلوده‌كننده هستند. علايم پوستي معمولا 4 تا 5 روز طول مي‌كشند. احساس كسلي و تب خفيف از علائم ديگر اين بيماري هستند.
بيماري كه بايد جدي گرفته شود
به اين دليل كه آبله مرغان بسيار شايع است و عوارض آن به نسبت خود بيماري بسيار نادر هستند و در اكثر موارد شاهد بهبودي سريع و بدون مداخلات دارويي اطرافيان مبتلاي خود بوده‌ايم، فكر مي‌كنيم ابتلا به اين بيماري بي‌خطر است. اين اشتباه ديگري است كه باعث مي‌شود افرادي كه از زونا مي‌ترسند و فكر مي‌كنند با ابتلا به آبله مرغان نسبت به زونا ايمني ايجاد مي‌شود دوست داشته باشند فرزندانشان به آبله مرغان مبتلا شوند. عوارض آبله مرغان غير از افزايش احتمال ابتلا به زونا عبارتند از: مننژيت، آنسفاليت، پنوموني يا عفونت تنفسي، عفونت باكتريال پوست، درگيري قلبي، كليوي، چشمي و آرتريت مفاصل.
بازگشت بيماري در دوران كهنسالي
هنگامي كه فرد به آبله مرغان دچار مي‌شود، ويروس ريشه‌هاي عصبي را در فرد مبتلا گرفتار مي‌كند و تا فعاليت مجدد ويروس به صورت نهفته باقي مي‌ماند. فعاليت مجدد در زماني صورت مي‌گيرد كه بدن فرد به يك دليل دچار ضعف ايمني شود. يكي از شايعترين علل ضعيف شدن سيستم ايمني كهنسالي است. در نتيجه فعاليت مجدد واريسلا زوستر، بيماري هرپس زوستر يا زونا ايجاد مي‌شود. هرپس زوستر در تمام سنين ديده مي‌شود، ولي بيشترين شيوع آن در دهه‌هاي ششم تا هشتم زندگي است. اين بار بثورات پوستي به شكل وزيكول‌هايي فقط در قسمت‌هايي از پوست كه توسط همان عصب درگير عصبدهي مي‌شود، ديده مي‌شوند و اغلب با درد شديدي همراه هستند. درد دو تا سه روز پيش از بروز علايم پوستي ظاهر مي‌شود و در گروهي از مبتلايان تا مدتي پس از برطرف شدن علايم پوستي ادمه دارد.
مبارزه با مزاحم
درمان مبتلايان به هر دو بيماري مشابه است. تشخيص لزوم استفاده از داروهاي ضد ويروس به عهده پزشك معالج است كه معمولا در بيماري‌هاي شديد و در نوع هرپس زوستر بيشتر مورد استفاده قرار مي‌گيرند ولي داروهاي ضد خارش و درمان‌هايي نظير توصيه به حمام ولرم و كمپرس مرطوب در اكثر موارد به همراه استراحت كافي و تغذيه مناسب با مايعات كافي سودمند هستند.
برخي افراد بايد براي پيشگيري از ابتلا در برابر اين ويروس با دريافت ايمنوگلوبولين به صورت مصنوعي ايمن شوند. اين افراد بايد داراي 2 ويژگي باشند: اول اين‌كه با بيمار مبتلا به آبله مرغان يا زونا تماس داشته باشند (به نحوي كه يا تماس خانگي آنها ممتد بوده است يا به مدت بيش از يك ساعت داخل خانه همبازي بوده‌اند يا در بيمارستان در اتاق مشترك بستري بوده‌اند ياتماس مادر جنين داشته‌اند) و دوم اين‌كه از زمان تماس بيشتر از 96 ساعت (4 روز) نگذشته باشد و ترجيحا در 72ساعت اول باشد. به‌طور كلي اگر در شرايطي كه گفته شود قرار دارند، بايد ايمنوگلوبولين دريافت كنند:
الف) كودكان حساس دچار نقص ايمني
ب) زنان باردار
ج) نوزادان مادراني كه 5 روز پيش تا2روز بعد از زايمان دچار آبله مرغان شده‌اند
د) شيرخواران نارس بستري كه:
1 - سن حاملگي كمتر از 28 هفته داشته‌اند، يا وزن تولد آنها كمتر يا مساوي هزار گرم بوده است.
2 - سن حاملگي بيشتر از 28 هفته داشته‌اند، ولي مادرشان تاكنون به آبله مرغان مبتلا نشده است.