هیپنوتیزم درمانی
تقريبا 90 درصد مردم ميتوانند هيپنوتيزم شوند. نميدانم شما جزو اين 90 درصد هستيد يا نه. اگر هستيد، نسبت به بقيه اين امتياز را داريد كه ميتوانيد از روشهاي درماني با هيپنوتيزم استفاده كنيد. هيپنوتيزم يكي از شاخههاي درماني علم پزشكي است. بر خلاف تصور عموم مردم، هيپنوتيزم ريشههاي غيرمادي ندارد و كاملا با سازوكار مغز انسان همخواني دارد. هيپنوتيزم علاوه بر كاربردهاي درماني و پزشكي در ورزش، هنر، آموزش و بالا بردن تواناييهاي جسمي هم كاربرد دارد.
سالهاي تحول پاريس بود و فرانسويها در فكر انقلاب دموكراتيك خود بودند كه پزشكي اتريشي در پاريس يك مركز درماني تاسيس نمود و ادعا كرد روش جديدي براي درمان بيماران كشف كرده است. پزشك اتريشي ادعا ميكرد با استفاده از نيروي مغناطيس ميتواند بيماريها را درمان كند.
فرنتس مسمر (1815-1734)(franz mesmer) سالن بزرگي در پاريس ساخته بود. در اين سالن يك حوضچه بود كه در كف آن تكههاي آهنربا قرار داشت و آب حوضچه وسيله انتقال نيروي مغناطيسي تصور ميشد. مسمر يك عصاي مغناطيسي هم به دست خود ميگرفت و بيماران خود را به منبع مغناطيسي حوضچه متصل ميكرد و از عصاي خودش هم به آنها انرژي ميداد. مسمر به هنگام درمان از موسيقي (پيانو) هم استفاده ميكرد. با بيماران صحبت و حالت هيجاني را در آنها القا ميكرد. او توانست بيماران زيادي را به سمت خود جلب كند. مسمر پدر هيپنوتيزم مدرن است، اما در روش او خبري از تمركز و به خواب رفتن نيست. عقايد مسمر دور از واقعيت بود، اما توانست نگاه دانشمندان را به روشي جلب كند كه بعدها هيپنوتيزم ناميده شد.
حتما شما هم اين صحنه تكراري را در فيلم يا كارتون ديدهايد كه با يك ساعت زنجيردار كسي را هيپنوتيزم كنند. يك نفر ساعت زنجيردار را در برابر چشم بيمار ميگيرد و تكان ميدهد. چشمهاي بيمار هم مثل پاندول ساعت اين طرف و آن طرف ميرود و بالاخره بيمار به خواب ميرود. جيمز بريد اولين كسي بود كه اين كار را كرد! حدود 170 سال قبل، جيمز بريد (james braid) پزشك انگليسي (1860 - 1795) وقتي به محل كارش آمد متوجه شد يكي از بيماران به نور چراغ خيره شده است. بريد با او صحبت كرد و توانست بيمار را به خواب ببرد. بيمار در آن حالت دستورهاي دكتر بريد را اجرا ميكرد. بريد براي اين كار نام هيپنوتيزم را انتخاب كرد. اين اولين بار بود كه واژه هيپنوتيزم به كار گرفته شد. هيپنوتيزم از ريشهhypno گرفته شده كه نام الهه خواب يونان باستان است. بريد ثابت كرد كه تمركز قسمت اصلي هيپنوتيزم را تشكيل ميدهد.
در همان زمان جيمز اسدايل (James Esdaile )جراح انگليسي كه در هند كار ميكرد با استفاده از هيپنوتيزم بيمارانش را بيهوش ميكرد و درد آنها را تسكين ميداد. او به انگلستان آمد، اما نتوانست همكاران معاصر خود را متقاعد كند از اين روش در انجام عمل جراحي استفاده كنند.
فرد ديگري كه در تاريخ هيپنوتيزم تحول ايجاد كرد، اميل كوئه (Emile Coue )بود. جمله معروف اميل كوئه «روز به روز بهتر ميشوم» براي بيماران بسيار كارساز بود و واقعا حال آنها را بهتر ميكرد. در واقع اميل كوئه پايهگذار «خودهيپنوتيزم» بود. اميل كوئه اهميت اصل تلقين(autosuggestion )را در هيپنوتيزم بخوبي اثبات كرد. اگرچه اميل كوئه توانست هيپنوتيزم را بسيار گسترده كند، ولي با مطرح شدن زيگموند فرويد (Sigmund Freud )هيپنوتيزم دچار افول شد. فرويد به اثربخشي هيپنوتيزم اعتقاد زيادي نداشت و همين باعث شد تا سالها هيپنوتيزم دور از محافل علمي قرار بگيرد. فرويد در ابتدا به هيپنوتيزم علاقه نشان داد. مدتي به هيپوتيزم بيماران ميپرداخت اما نتوانست از هيپنوتيزم نتايج درماني خوبي بگيرد. در نهايت فرويد هيپنوتيزم را به عنوان روش درماني مناسبي تشخيص نداد. از زمان فرويد تا بعد از جنگ جهاني، هيپنوتيزم در ركود كامل بود. بعد از جنگ جهاني دوم بيماريهاي رواني شيوع زيادي پيدا كرد. شيوع زياد بيماري و گران بودن روشهاي روانكاوي، توجه پزشكان را به هيپنوتيزم جلب كرد. ميتوان گفت از سال 1950 هيپنوتيزم دوباره به محافل دانشگاهي بازگشت. امروزه دانشمندان به ارزشهاي علمي و ويژگيهاي منحصر به فرد هيپنوتيزم پي بردهاند و توانستهاند در زمينههاي متنوعي از هيپنوتيزم بهرهمند شوند. هيپنوتيزم ديگر جزو طب جايگزين حساب نميشود.
به طوري كه حتي در عملهاي جراحي هم ميتوان به جاي داروي بيهوشي از هيپنوتيزم استفاده كرد. متخصصان بيهوشي دانشگاه ليژ بلژيك طي 10سال گذشته در بيش از 4800 عمل جراحي از اين روش استفاده كردهاند.
در اين ميان هيپنوتيزمشونده بايد به درمانگر خود اعتماد داشته باشد. در غير اين صورت بسختي هيپنوتيزم ميشود. هيپنوتيزم احتياج به همكاري خوب بيمار دارد. كساني كه همكاري خوبي ندارند، بهره هوشي پايين دارند يا كساني كه بيماري مغز و اعصاب دارند بسختي هيپنوتيزم ميشوند.
چه كساني هيپنوتيزم ميشوند؟
همه انسانها قابل هيپنوتيزم شدن نيستند. تعداد كمي هستند كه اصلا هيپنوتيزم نميشوند. در آزمايشي كه روي 533 نفر انجام شده بود حدود 20 نفر اصلا هيپنوتيزم نشدند. همه افرادي هم كه هيپنوتيزم ميشوند، به يك ميزان تحت تاثير هيپنوتيزم قرار نميگيرند. به طور كلي حدود 10 درصد مردم اصلا هيپنوتيزم نميشوند. قدرت هيپنوتيزمپذيري را ميتوان با فاكتورهاي زير پيشبيني كرد: قدرت تخيل قوي، لذت بردن از خيالبافي و توانايي خلق تصويرهاي ذهني روشن. نكته اصلي اين است كه هيپنوتيزمشونده بايد به درمانگر خود اعتماد داشته باشد، در غير اين صورت بسختي هيپنوتيزم ميشود. هيپنوتيزم احتياج به همكاري خوب بيمار دارد. كساني كه همكاري خوبي ندارند، بهره هوشي پايين دارند يا كساني كه بيماري مغز و اعصاب دارند بسختي هيپنوتيزم ميشوند.
روشهاي درماني با كمك هيپنوتيزم سندرم روده تحريكپذير
هيپنوتيزم امروزه در درمان بسياري از بيماريها كاربرد دارد؛ حتي بيماريهايي كه فكرش را هم نميكنيد! مثلا هيپنوتيزم در درمان سندرم روده تحريكپذير كاربرد دارد. اين بيماري در خانمها شايعتر از آقايان است و معمولا در سن زير 40 سالگي شروع ميشود. علامت اين بيماري درد شكم به همراه يبوست و اسهال دورهاي است. در اين بيماري هيچ اختلال ارگانيكي پيدا نميشود و علت آن ناشناخته است. درمان دارويي اين بيماري بسياري مشكل و تنها درمان علامتي براي آن انجام ميشود. اين بيماري با سطح مواجهه با استرس ارتباط دارد. همچنين كساني كه نميتوانند به استرسهاي رواني پاسخ مناسب دهند بيشتر دچار بيماري سندرم روده تحريكپذير ميشوند. در روش درمان با هيپنوتيزم، روشهاي مواجهه با استرس و روشهاي كاهش اضطراب به بيمار آموزش داده ميشود. همچنين به بيمار آموخته ميشود با تمركز بر علائم گوارشي، عليرغم وجود استرس دچار مشكلات گوارشي نشود.
زايمان با هيپنوتيزم
درد زايمان يكي از دلايلي است كه زنان باردار تمايل بيشتري به سزارين دارند. هيپنوتيزم بخوبي ميتواند درد زايمان طبيعي را از بين ببرد و خانم باردار، زايمان بدون درد را تجربه كند. با گسترش اين روش آمار سزارين و عوارض ناشي از آن هم در كشور پايين ميآيد. در اين روش مادر باردار طي ماههاي بارداري از سوي پزشك خود تحت هيپنوتيزم قرار ميگيرد و قدرت هيپنوتيزمپذيري مادر ارزيابي ميشود. با آموزشهايي كه در اين مدت به مادر داده ميشود، در زمان زايمان مادر ميتواند خود را در شرايط بدون درد قرار دهد و زايمان طبيعي راحتي داشته باشد. در مواردي كه مادر امكان زايمان طبيعي ندارد، ميتوان سزارين را با روش هيپنوتيزم انجام داد. بيماران از نظر هيپنوتيزمپذيري به 3 دسته تقسيم ميشوند؛ كساني كه اصلا هيپنوتيزم نميشوند كه حدود 5تا 10 درصد جمعيت را تشكيل ميدهند. كساني كه به طور معمولي هيپنوتيزم ميشوند كه حدود 70درصد هستند و كساني كه براحتي و به ميزان زيادي هيپنوتيزم را ميپذيرند كه حدود 10 درصد جمعيت را تشكيل ميدهند.
براي انجام سزارين با هيپنوتيزم لازم است بيمار در دسته سوم باشد. يعني براحتي هيپنوتيزم را بپذيرد. سزارين جزو جراحيهاي سنگين پزشكي است و احتياج به بيهوشي عمومي دارد. اگر بتوان اين جراحي را با هيپنوتيزم انجام داد، بيمار هنگام عمل بدون اينكه بيهوش باشد دردي را حس نميكند و ميتواند با جراح همكاري داشته باشد. علاوه بر اين، از لحاظ اقتصادي اين روش بسيار ارزانتر از جراحي با بيهوشي عمومي است. تا به حال چند جراحي سزارين با استفاده از هيپنوتيزم در ايران انجام شده است.
جراحي با هيپنوتيزم
در آوريل 2006 شبكه تلويزيوني4 more انگلستان يك عمل جراحي فتق(herniation )را كه با كمك هيپنوتيزم انجام شده بود به طور مستقيم پخش كرد. ديگر كسي نميتوانست هيپنوتيزم را انكار كند، بلكه به همه ثابت شد حتي در عملهاي جراحي هم ميتوان به جاي داروي بيهوشي از هيپنوتيزم استفاده كرد. متخصصان بيهوشي دانشگاه ليژ بلژيك طي 10 سال گذشته در بيش از 4800 عمل جراحي از اين روش استفاده كردهاند. با استفاده از اين روش بيمار زودتر ترخيص ميشود، حين عمل خونريزي كمتري دارد، عوارض دارويي كمتر است و همچنين بيمار از حالت تهوع و ناخوشي بعد از جراحي كمتر رنج ميبرد.
درمان بيماريهاي پوستي
از هيپنوتيزم ميتوان در درمان بيماريهاي پوستي استفاده كرد. درماتيت آتوپيك و پسوريازيس دو بيماري پوستي هستند كه هيپنوتيزم در درمان آنها كمككننده است. درماتيت آتوپيك (atopic dermatitis )نوعي بيماري است كه در آن پوست به سبب حساسيت نسبت به مواد خاص دچار قرمزي و خارش ميشود. اين بيماري معمولا با آسم يا تب يونجه همراهي دارد. علامت اصلي بيماري پسوريازيس (psoriasis )هم تشكيل ضايعات قرمز رنگ روي پوست است. ضايعات قرمزرنگ دچار پوستهريزي هم ميشوند. مطالعات انجام شده اثر مثبت هيپنوتيزم در درمان اين بيماريها را ثابت كرده است.
كاهش وزن
چاقي بيماري جوامع مدرن و كنترل چاقي بسيار مشكل است. هنوز هم پزشكي در درمان چاقي بسيار ضعيف عمل ميكند و روشهاي درماني قطعي براي چاقي وجود ندارد. مطالعات انجام شده ثابت كرده است هيپنوتيزم تاثير بسزايي در درمان چاقي دارد. افرادي كه قصد كاهش وزن دارند، ميتوانند با استفاده از هيپنوتيزم عادات غذايي خود را اصلاح كنند و در كنار ساير درمانها به وزن ايدهآل خود برسند.
كاهش درد در بيماريهاي مزمن
هيپنوتيزم ميتواند در بيماريهاي مزمن بسيار كمككننده باشد.
به عنوان مثال بيماران مبتلا به سرطان كه از درد رنج ميبرند، ميتوانند با هيپنوتيزم از درد و همچنين علائم ناشي از مصرف داروهاي شيميدرماني رهايي پيدا كنند. در دندانپزشكي هم از هيپنوتيزم به عنوان روشي براي كاهش درد استفاده ميشود. استفاده از هيپنوتيزم در دندانپزشكي از جمله روشهايي است كه در ايران مورد استفاده قرار ميگيرد.
ناخن جويدن و انگشت مكيدن
حتما شما هم كودكاني را ديدهايد كه آنقدر ناخنشان را ميجوند كه اعصاب همه را خرد ميكنند. ناخن جويدن و انگشت مكيدن جزو اختلالات عصبي كودكان هستند كه با هيپنوتيزم درمان ميشوند. كودكان و نوجوانان قابليت هيپنوتيزم شدن بالايي دارند. البته در كودكان عقبمانده ذهني، كودكان بيشفعال، شخصيتهاي پارانوئيد و ساير بيماريهايي كه باعث اختلال تمركز شوند، انجام هيپنوتيزم سختتر است. با اين حال، قابليت بالاي هيپنوتيزم شدن، كودكان و نوجوانان را نامزد خوبي براي هيپنوتيزمدرماني ميكند. از هيپنوتيزم ميتوان در درمان تشنج، سردرد، آسم، مشكلات گوارشي، مشكلات عصبي مانند ناخن جويدن و انگشت مكيدن استفاده كرد.
خودتان را هيپنوتيزم كنيد
هيپنوتيزم كردن خود (self hypnosis) روشي است كه در آن يك نفر خودش را هيپنوتيزم ميكند. اين روش بيشتر براي كنترل تغذيه، ترك سيگار و اعتياد و كاهش استرس به كار ميرود. افرادي كه اين كار را ميكنند، گاهي به كمك احتياج پيدا ميكنند كه در اين صورت ميتوانند از فيلم يا سيديهاي صوتي استفاده نمايند. هيپنوتيزم كردن خود يك توانايي است كه به مرور زمان و با تمرين بيشتر تقويت ميشود.