چرا پاها بی قرار می شود؟
شب هنگام تا چشمتان گرم خواب ميشود و ميخواهيد بخوابيد، يكباره احساس ميكنيد حشرات روي پاهايتان حركت ميكنند و به دنبال آن احساس سوزن سوزن شدن ميكنيد و در نتيجه پاهايتان را مرتب حركت ميدهيد و همين موضوع مانع شروع يا تداوم خواب ميشود. اينها همه نشانه بيمارياي به نام سندرم پاي بيقرار)RLS( است. سندرم پاي بيقرار يك اختلال حركتي ميباشد كه از فردي به فرد ديگر متفاوت ميباشد.
افراد مبتلا به سندرم پاي بيقرار از كيفيت خواب خوبي برخوردار نميباشند در نتيجه در طول روز احساس خستگي زيادي ميكنند و نميتوانند به كارها و فعاليتهاي اجتماعي خود به نحو احسن برسند.
از آنجا كه بيحركت نشستن براي مدت طولاني باعث افزايش علائم ميشود، اين افراد به هنگام رانندگي با ماشين و مسافرت با هواپيما و نشستن طولاني مدت در جلسات و... احساس ناراحتي ميكنند.
اغلب افراد مبتلا بهRLS حركات متناوبي)PLMS( به صورت پرش پا به هنگام خواب دارند كه اين حركات متناوب اغلب هر 20 تا 40 ثانيه يكبار و شب هنگام تكرار ميشود و فرد بيمار از وقوع آن بياطلاع است و هيچ كنترلي بر آن ندارد.
اين حركات متناوب باعث پايين آمدن كيفيت خواب ميگردد و بيمار مدت زمانهاي بسيار كوتاهي از خواب بيدار ميشود كه همين امر سبب آشفتگي در كيفيت خواب ميشود و در طول روز احساس خوابآلودگي ميكند.
بنابراين در صورتي كه علائم زير را احساس كرديد، بهRLS مبتلا هستيد:
1 - اضطراب شديد و اصرار براي حركت دادن پاها
2 - احساس ناخوشايند در پاها مثل مورمور شدن، گزگز و احساس حركت حشرات روي پاها
3 - بدتر شدن علائم با استراحت يا عدم فعاليت بخصوص در حالت نشسته يا دراز كشيدن
4 - بهتر شدن علائم با حركت دادن پاها
5 - بدتر شدن علائم در عصر و شب يا در زمان خواب
چرا دچار RLS ميشويم؟
RLS بيشتر در خانمها و افراد سالمند ديده ميشود، اما مردان هم دچار اين بيماري ميشوند. درصد شيوع اين بيماري بين 5 تا 15 درصد گزارش شده است.
RLS همچنين در خانمهاي باردار بخصوص در 6 ماهه آخر بارداري تشديد ميشود.
اخيرا اين بيماري در كودكان نيز مشاهده شده كه اغلب با دردهاي ناشي از رشد اشتباه گرفته ميشود. اكثر افراد مبتلا بهRLS يا سندرم پاي بيقرار حركات متناوب پرشي نيز دارند ولي اكثريت مبتلايان به حركات پرشي )PLMS( ،RLS ندارند.
علت اصلي اين بيماري خيلي مشخص نيست ولي طبق تحقيقات صورت گرفته، مشخص شده كه در يك قسمت از مغز كه با مادهاي به نام دوپامين سروكار دارد، اختلال ايجاد شده و داروهايي كه ميزان دوپامين مغز را افزايش ميدهد باعث بهبود علائم اين بيماري ميشود.
برخي شرايط فيزيكي نيز ممكن است علائم اين بيماري را ايجاد كنند كه شامل موارد زير ميباشد:
1 - اختلال اعصاب ناحيه نخاع يا پاها
2 - اختلالات عروقي
3 - آرتريت روماتوييد
4 - پايين بودن سطح آهن خون
5 - كمبود بعضي ويتامينها يا مواد معدني
همچنين مصرف داروهاي آنتي سايكوتيك، داروهاي ضدافسردگي و بعضي داروهاي آنتي هيستامين باعث بروز علايمي مشابه RLS ميشوند اين بيماري زمينه ارثي نيز دارد در 50 درصد افراد مبتلابهRLS كه هيچكدام از شرايط طبي فوق را ندارند فرد ديگري از اعضاي خانواده نيز دچار اين علائم است كه نشانه ارثي بودن اين بيماري ميباشد.
افراد مبتلا به سندرم پاي بيقرار در طول شب خوب نميخوابند و در نتيجه در طول روز احساس خستگي زياد ميكنند
تشخيص RLS و راههاي درمان آن يكي از مشكلترين قسمتهاي مربوط به RLS تشخيص آن است، پس اگر خوب نميخوابيد يا احساس ميكنيد پاي بيقراري داريد حتما به پزشكتان اطلاع دهيد. ممكن است براي رد برخي از علل ايجاد كننده علائمتان آزمايش خون يا تستي به نام پلي سومنوگرافي گرفته شود كه يك تست مربوط به اعصاب است و تناوب حركات پاها را در طول خواب ثبت مينمايد. تظاهرات بيماريRLS يا به صورت خفيف است و يا ممكن است شديد باشد. اگر علائم خفيف باشد ميتوان با تغييراتي در روال زندگي علائم بيماري را كاهش داده و كنترل كنيم. حركات كششي، پيادهروي و ورزش منظم، دوش آب گرم يا سرد، ماساژ و عدم استعمال دخانيات و كافئين ميتوانند كمك زيادي در كنترل علائم بيماري كند.
اما اگر علائم شديد بود با مراجعه به پزشك و استفاده از دارو ميتوان به درمان آن پرداخت. همچنين داروهايي هستند كه ميتوانند علائم را بدتر كنند و بايد از آنها اجتناب كرد از جمله داروهاي ضدافسردگي، آنتي هيستامينها، داروهاي آنتيسايكوتيك و داروهاي مصرفي در سرماخوردگي و سينوزيت.
اگر علائم به علت بيماريهايي مثل كمخوني فقر آهن و ... ايجاد شده باشند ابتدا بايد آن مشكلات را بررسي و برطرف نمود. مثلا با تجويز قرص آهن براي مبتلايان به آنمي فقر آهنRLS ناشي از بارداري خيلي زود پس از زايمان برطرف ميشود واگر پس از زايمانRLS برطرف نشد بايد علائم و سوابق مجددا بررسي شود.
كودكاني كه بهRLS مبتلا هستند از همان ابتدا با دارو درمان نميشوند. ابتدا با ورزش ملايم و منظم و خواب منظم شروع كرده و اگر علائم از بين نرفت از دارو استفاده ميشود. استفاده از داروهاي دوپاميني كه حركات غيرارادي پاها را طي شب كاهش ميدهد. همچنين داروي ضد فشارخون نيز براي درمانRLS در كودكان مورد استفاده قرار ميگيرد.