سلام دکتر

خواب به طور كلي از دو قسمت NON REM (عدم وجود حركت چشم) و REM (وجود حركت چشم در اين مرحله از خواب) تشكيل شده است. در طول 8 ساعت خواب يك نوجوان يا بزرگسال چندين بار دوره NONREM و REM تكرار مي‌شود. البته بخش فعال خواب NON REM است كه در ساعات اوليه شب رخ مي‌دهد و باعث انرژي دادن به بدن شده و در حقيقت خواب عميق و لذتبخش است. اين قسمت خواب با آرامش مغز همراه است. اگر شخص بيش از حد طبيعي بخوابد باز خواب او خسته‌كننده است زيرا قسمت اعظم پرخوابي از REM تشكيل مي‌شود. REM در واقع جزئي از خواب است كه در يك‌سوم آخر شب رخ مي‌دهد و مانند بيداري مي‌ماند و حتي ضربان قلب در اين قسمت بيشتر از دوره بيداري است. در اين قسمت بيمار خواب زياد مي‌بيند و هرچه بيشتر طول بكشد كيفيت خواب كاهش مي‌يابد. در حقيقت افراد افسرده و غمگين از تراكم خواب REM برخوردارند (خواب غيرلذتبخش) و معمولا خواب آنها محتواي خوبي ندارد. در نتيجه داروهايي كه براي اين افراد تجويز مي‌شوند براساس كم كردن تراكم خواب REM هستند. افرادي كه افسرده مي‌شوند شروع خوابشان با مشكل و تاخير توام است و بيدار شدن‌هاي مكرر در آنها بيشتر ديده مي‌شود.

اختلالات خواب به صورت كم‌خوابي يعني دشواري در شروع خواب، دشواري در خواب ماندن در طول شب و بيداري زودتر از موقع و پرخوابي به وجود مي‌آيد. به طور كلي مشكلات خواب و كمبود خواب تاثيرات منفي روي عملكرد كودكان در مدرسه، فعاليت‌هاي فوق‌برنامه و روابط اجتماعي آنها مي‌گذارد. البته مشكلات خواب در سال‌هاي اوليه زندگي كودكان بسيار رايج است و شامل بي‌ميلي براي خوابيدن، بيدار شدن در اواسط شب، كابوس‌ها، وحشت‌هاي شبانه و راه رفتن و سخن گفتن در خواب و دندان قروچه مي‌شود. معمولا در كودكان بي‌خوابي و پرخوابي كمتر شايع است و اين دو در دوره نوجواني بيشتر بروز پيدا مي‌كند. بي‌خوابي و پرخوابي در بيماران افسرده و مضطرب و بيماري‌هاي دوقطبي و بيماري‌هاي روان‌پريشي شايع است و معمولا اين بيماري‌ها به صورت بي‌خوابي ظاهر مي‌شوند.

اختلال خواب،‌مثل ديرخوابيدن و دير بيدار شدن در افراد افسرده و بيماراني كه اعتياد دارند شايع است. آنها معمولا در نزديك صبح به خواب رفته و تا ظهر مي‌خوابند كه همين مساله سبب افت تحصيلي و در صورت تكرار از دست دادن شغل مي‌شود. در كودكان بزرگ‌تر، شب ادراري نيز مي‌تواند يك چالش به شمار آيد. ميزان نياز به خواب و زماني كه براي به خواب رفتن كودكان طول مي‌كشد در كودكان متفاوت است. همچنين اين كه آنها چقدر راحت به خواب مي‌روند و اگر بيدار شدند دوباره به خواب بروند نيز در هر كودك متفاوت است. اين نكته حائزاهميت است كه شما به عنوان والدين بايد به كودكانتان كمك كنيد تا عادات خواب مناسبي داشته باشند. نكته اميدواركننده اين كه اكثر مشكلات خواب حل شدني هستند.

به طور كلي علائمي همچون افزايش تصادف و جراحات، بروز مشكلات رفتاري و مشكلات خلقي، ايجاد مشكلات در حافظه، توجه و يادگيري، افزايش مشكلات عملكردي و در نهايت كندي در واكنش نشان دادن را مي‌توان در چنين افرادي به وضوح مشاهده كرد.

اگر كودك شما هر كدام از نشانه‌هاي مشكلات خواب يعني خرناس، توقف در تنفس هنگام خواب، مشكلات براي خوابيدن در طول شب، به سختي بيدار ماندن در طول روز، كاهش‌هاي نامشخص در عملكرد روزانه و اتفاقات غيرمعمول در طول خواب را از خود نشان مي‌دهد، حتما با پزشك متخصص اطفال تماس بگيريد.

در اين ميان نكاتي وجود دارند كه شما به عنوان پدر يا مادر براي پيشگيري از اختلال خواب كودكتان مي‌توانيد انجام دهيد؛ ازجمله اين كه هر شب يك زمان مشخصي براي خواب تعيين كنيد و از آن تخطي نكنيد. زمان بيدار شدن از خواب در طول هفته و آخر هفته نبايد بيشتر از يك ساعت و نيم تفاوت داشته باشد.

همچنين يك دوره آرامش بخش هنگام خواب ايجاد كنيد مانند اين كه كودكتان را به حمام آب گرم برده يا برايش داستان بخوانيد.

بهتر است تا 6 ساعت قبل از خواب به كودك خود غذا يا نوشيدني محتوي كافئين ندهيد و مطمئن شويد دماي داخل اتاق مناسب و اتاق خواب تاريك و در عين حال مطمئن شويد ميزان صداي موجود در منزل پايين است.

فراموش نكنيد كه نزديك زمان خواب، از دادن غذاهاي سنگين به كودكتان اجتناب كنيد.

به طور كلي زماني كه كودك آماده خواب مي‌شود نبايد تلويزيون، راديو يا پخش صوت روشن باشد.

در اين ميان نوزادان و كودكان را بايد زماني به رختخواب برد كه كاملا خسته شده، اما هنوز بيدارند (نه اين كه در آغوش والدينشان يا در اتاق ديگر به خواب بروند). والدين نبايد به منظور خواباندن كودكانشان با آنها به تختخواب بروند. اگر اين موضوع دشوار است، بايد با پزشك متخصص اطفال يا متخصصان خواب(روانپزشك يا فوق‌تخصص خواب زيرشاخه فوق‌تخصص خواب روانپزشكي يا فوق‌تخصص روانپزشكي اطفال) مشورت كنند.

نوزادان چرخه‌هاي خواب نامنظمي دارند كه تنظيم آن حدود 6 ماه طول مي‌كشد. در حالي كه نوزادان به طور متوسط بين 16 تا 17 ساعت در روز هر چقدر بزرگ‌تر مي‌شوند ميزان خواب مورد نيازشان نيز كاهش مي‌يابد. با اين حال، كودكان نيازهاي متفاوتي با يكديگر دارند. براي يك كودك 6 ماهه طبيعي است كه در طول شب از خواب بيدار شود، اما اين بيدار شدن‌ها تنها بايد چند دقيقه طول بكشد و بلافاصله بتوانند براحتي به خواب بروند.

راهكارهايي وجود دارند كه به كودكتان و (شما) كمك مي‌كند خواب بهتري داشته باشيد.

به عنوان مثال تلاش كنيد نوزادتان را هرچه سريع‌تر آرام كنيد. هنگام عوض كردن يا شير دادن به نوزاد از تحرك زياد او اجتناب كنيد.

همچنين اجازه ندهيد نوزادتان در طول روز مدت زيادي بخوابد و در ضمن وقتي اولين نشانه‌هاي خواب الودگي را در وي مشاهده كرديد او را در تختخوابش بگذاريد. به فرزندتان بياموزيد بتواند خودش را براي خواب آماده سازد. از بغل كردن يا تكان دادن اطفال زمان خواب اجتناب كنيد. ممكن است او نيز ياد بگيرد زماني كه در اواسط شب از خواب بيدار شد به شما احتياج پيدا كند تا او را بغل كرده و تكان دهيد تا به خواب برود.

از گذاشتن پستانك كنار كودكتان خودداري كنيد. كودك شما ممكن است به آن عادت كرده و بدون آن به خواب نرود. پستانك بايد براي مكيدن به كودك كمك كند نه اين كه وسيله‌اي براي خواباندن او باشد.

در ضمن بهتر است زمان واكنش نشان دادن به سروصداهاي نوزادان بين 4 تا 6 ماه خود را به تعويق بيندازيد. قبل از سرزدن به كودك گريانتان چند دقيقه تامل كنيد. آنها به هر حال خودشان آرام خواهند شد و چند دقيقه بعد باز به خواب خواهند رفت. اگر گريه‌اش ادامه داشت به سراغش برويد، اما چراغ را روشن نكنيد، با او بازي نكنيد؛ از تختخواب بلندش نكنيد يا تكانش ندهيد. اگر گريه كودك باز ادامه داشت و به نظر مي‌رسيد كه عصباني شده است، چند دقيقه ديگر درنگ كنيد و سپس دوباره به سراغ او برويد. وقتي فرزند شما متوجه شود كه شما براي آرام كردن او به سويش نخواهيد شتافت، سر و صداي كمتري به راه خواهد انداخت و به خواب خواهد رفت. اين بهترين زمان براي والدين جوان است كه به يكديگر كمك كنند تا صبور باشند.

اغلب والدين زمان خواب كودكان نوپايشان را سخت‌ترين قسمت روز مي‌دانند. مقاومت در برابر خوابيدن در كودكان اين سن امري رايج است بخصوص اگر خواهر يا برادر بزرگ‌ترشان هنوز بيدار باشند. به خاطر داشته باشيد كه كودكان نوپا و پيش‌دبستاني معمولا هر شب به 10 تا 12 ساعت خواب نياز دارند. براي كمك به بهبود عادات خواب كودكان نوپا هم راهكارهايي وجود دارد:

اطمينان از طي كردن لحظات آرام: يك برنامه روزانه خوشايند شامل كتاب خواندن، آواز خواندن يا يك حمام آب گرم ايجاد كنيد. يك برنامه منظم به كودكتان كمك خواهد كرد زمان خوابيدنش را بفهمد. ممكن است والديني كه تا ديروقت كار مي‌كنند وسوسه شوند با فرزندانشان بازي كنند. با اين حال بازي‌هاي فعال درست قبل از زمان خواب كودك را هيجان‌زده نگه مي‌دارد و باعث مي‌شود نتواند بخوابد. قبل از خواب تماشاي تلويزيون و بازي‌هاي كامپيوتري را محدود كنيد.

يك برنامه منظم براي كودكتان تنظيم كنيد: زمان خواب كودكتان را هر شب در يك زمان قرار دهيد. اين ثبات حائزاهميت است.

اجازه دهيد كه با خودش اسباب‌بازي يا بالشت مخصوص به تختخواب ببرد: چنين وسايل آرامش بخشي اغلب به كودكان كمك مي‌كنند به خواب بروند بخصوص اگر در طول شب از خواب بيدار شوند.

اجازه ندهيد كودكتان در كنار شما بخوابد: اين امر باعث مي‌شود زماني كه تنها هستند نتوانند خودشان را آرام ساخته و به خواب بروند.

سعي كنيد هر زمان كه كودكتان ناله و شكايت مي‌كند به اتاق او باز نگرديد: اگر شما هميشه به درخواست‌هاي كودكتان موقع خواب اهميت بدهيد، او به سرعت ياد مي‌گيرد تا از «توجه» شما سوءاستفاده كند. اگر كودكتان شما را فراخواند اين موارد را امتحان كنيد.

چند ثانيه قبل از اين كه پاسخش را بدهيد درنگ كنيد: زمان‌هاي پاسخگويي شما مي‌تواند به مرور طولاني‌تر شود تا به كودكتان بفهماند كه زمان خواب رسيده است. همچنين به او اين امكان را مي‌دهد تا خودش به خواب برود.

به كودكتان اين اطمينان را بدهيد كه در كنارش هستيد: اگر مجبور شديد كه به اتاقش برويد او را هيجان‌زده نكنيد و زياد در اتاق نمانيد.

در نهايت اين كه كودكتان را مطمئن سازيد: جلوتر از او به طرف تختخوابش برويد تا زماني كه بتوانيد به طور شفاهي بدون اين كه وارد اتاق شويد او را مطمئن سازيد.

دندان ساییدن در طول شب نیز نکته‌ای رایج بین کودکان است. با این‌که این کار صدای ناخوشایندی ایجاد می‌کند، اما معمولا آسیبی به دندان‌های کودکتان وارد نمی‌کند. این کار ممکن است به دلیل اضطراب و تنش باشد و معمولا بعد از مدت کوتاهی از بین می‌رود.

خوشبختانه درمان‌های طبیعی برای اختلالات خواب در کودکان وجود دارند. به عنوان مثال مصرف شیر به بهتر خوابیدن کمک می کند. هرچند هنوز به طور علمی اثبات نشده، اما خوردن شیر می‌تواند در شروع خواب موثر باشد، این امر ممکن است آن طور که ادعا شده به دلیل آنزیم تریپتوفان نباشد و بلکه به خاطر القاي خواب واقعی باشد.

مصرف سبزیجات و میوه‌ها می‌تواند به شخص کمک کند با رژیم صحیح، خواب خود را تصحیح کند. سعی کنید تا آنجا که ممکن است زیاد غذا نخورید، چرا كه معده پر، منجر به بی‌خوابی می‌شود. از دادن غذاهای چرب و پرادویه به کودکان پرهیز کنید. ادویه زیاد ممکن است منجر به رفلاکس اسید و سوزش معده شود.

افزایش فعالیت‌های فیزیکی در کودکان می‌تواند آنها را آنقدر خسته کند تا بدون هیچ مشکلی به خواب بروند. انجام برخی فعالیت‌های فیزیکی قبل از زمان خواب می‌تواند درمان طبیعی موثری برای مشکل خواب کودکتان باشد. بعضی کارهای ساده نظیر انجام کارهای خانه نیز می‌تواند در به خواب رفتن کودکان موثر باشد.

گفته می‌شود که گياه بابونه بهترین درمان برای بی‌خوابی کودکان است. بنابراين بهتر است قبل از زمان خواب چند برگ بابونه در آب گرم بريزيد و به کودکتان بدهید. شیر یا حبوبات درمان‌های طبیعی بسیار موثری هستند.

برخی اوقات شکم خالی باعث بیدار نگه‌داشتن کودکان در شب می‌شود. پس مطمئن شوید که آنها به اندازه کافی شام خورده‌اند. بیدار نگه‌داشتن کودکان در طول روز نیز می‌تواند روشی برای به خواب رفتن آنها در شب باشد. آنها را در طول روز بیدار نگهدارید. 2 ساعت خواب در بعدازظهر می‌تواند سیکل خواب آنها را منظم نگهدارد.

اگر کودکی از تب، سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا عفونت رنج ببرد، باعث می‌شود در شب بیدار بماند. علائم را بررسی کنید و به آنها داروهای مناسب بدهید.

همچنين قبل از خواب باید از دادن خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین به کودک پرهیز کرد، زیرا آنها را بیش فعال و هوشیار نگه خواهد داشت حتی اگر بسیار خسته باشند.

کودکان نوپا و بچه‌های کوچک‌تر بهتر است از اسباب‌بازی‌ها، عروسک یا بالشت مورد علاقه‌شان برای به خواب رفتن استفاده کنند. سیکل خواب از نوزادان تا نوجوانان متفاوت است. والدين باید مطمئن شوند کودکانشان به اندازه کافی می‌خوابند و استراحت می‌کنند.