ناباروری
در صورتي كه يك زوج بدون استفاده از روش‌هاي جلوگيري از بارداري بعد از گذشت يك سال صاحب فرزند نشوند، به يكي از انواع دلا‌يل ناباروري دچار هستند. ناباروري را به صورت ناباروري اوليه كه در آن بارداري در گذشته اتفاق نيفتاده است و ناباروري ثانويه كه در آن يك بارداري قبلي اتفاق افتاده است مي‌توان تقسيم كرد. تخمين زده شده است كه توانايي باروري يك زوج طبيعي 25 20 درصد است. براساس اين تخمين تقريبا 90درصد زوج‌ها بايد بعد از 12 ماه باردار شوند. امروزه بسياري از زوج‌هاي جوان با مشكل ناباروري روبه‌رو هستند و تلاش براي بچه‌دار شدن قسمت عمده‌اي از فعاليت‌هاي روزانه آنها را به خود اختصاص مي‌دهد. بنابراين آشنايي با علل مختلف ناباروري و روش‌هاي درماني آن به صرف وقت و هزينه كمتر كمك مي‌كند.
رابطه بين سن و توانايي باروري
رابطه بين سن زنان و كاهش توانايي باروري به‌‌خوبي ثابت شده است. كاهش توانايي باروري در اوايل دهه چهارم شروع مي‌شود و در اواخر دهه چهارم و اوايل دهه پنجم تسريع مي‌يابد، به طوري كه يك‌سوم زنان در 40 سالگي بارور نيستند. همچنين با افزايش سن احتمال سقط خود به خودي نيز افزايش مي‌يابد. در مورد كاهش باروري با افزايش سن در مردان اختلاف‌نظر وجود دارد، ولي مي‌توان گفت بعد از 45 سالگي باروري مردان به طور قطع افت مي‌كند.
آزمايش‌هاي اوليه براي تشخيص دليل ناباروري
در اولين ويزيت زوج نابارور بايد حتما شريك جنسي مذكر حضور داشته باشد و شرح حال كاملي از زن و شوهر گرفته شود. همچنين اطلاعاتي در مورد جراحي دستگاه تناسلي، عفونت‌ها و سابقه اوريون از شريك جنسي مذكر گرفته شود.
تجزيه و تحليل اسپرم يكي از اولين مراحل ارزيابي زوج‌هاي نابارور است. نمونه اسپرم 4 2 روز پس از آخرين فعاليت جنسي جمع‌آوري مي‌شود. پس از جمع‌آوري اسپرم، حجم، تعداد اسپرم موجود، تعداد اسپرم متحرك و درصد اسپرم طبيعي تعيين مي‌گردد. ملاك طبيعي بودن اسپرموگرام در تجزيه و تحليل آن شامل حجم 5 3 ميلي‌ليتر اسپرم و تعداد بيشتر از 20 ميليون اسپرم در ميلي‌ليتر، تحرك بيشتر از 50 درصد و با استفاده از ملاك‌هاي بسيار دقيق ساختاري، بيشتر از 6 درصد اسپرم‌ها ساختار طبيعي داشته باشند.
معاينه فيزيكي زن بايد كامل باشد. همچنين بايد توجه خاصي به قد، وزن، وضعيت بدني، توزيع موها و وضعيت غده تيروئيد و ترشح شير از پستان‌ها معطوف شود و مهم‌ترين آنها ارزيابي تخمك‌ها و تخمك‌گذاري مي‌باشد. براي ارزيابي تخمك‌گذاري و كيفيت تخمك‌ها روش‌هاي مختلفي وجود دارند كه اغلب به ذخيره‌سازي تخمك مربوط مي‌شود. اين موضوع ثابت شده است كه با افزايش سن زنان هم تعداد و هم كيفيت تخمك‌ها روند نزولي پيدا مي‌كنند كه به اين كاهش كيفيت كاهش ذخيره‌سازي تخمك مي‌گويند. سنجش ميزان هورمون‌هايFSH وLH و استراديول مخصوصا در روز سوم سيكل قاعدگي در پيش‌بيني شانس بارداري و دوز موردنياز داروهاي تحريك تخمك‌گذاري موثر مي‌باشد. بررسي رحم و لوله‌هاي فالوپ كه 40 30 درصد موارد ناباروري به دليل آسيب يا انسداد لوله‌هاي فالوپ مي‌باشد داراي اهميت زيادي است كه معمولا در اثر بيمارهاي التهابي قبلي لگن و عمل جراحي قبلي روي لگن يا لوله‌ها رخ مي‌دهد.
هيسترو سالپنگوگرافي(HSG)روشي براي ارزيابي شكل داخلي دهانه رحم، حفره رحم و لوله‌هاي فالوپ محسوب مي‌شود. اين آزمايش يك آزمايش كاملا مهم است براي اين كه مشخص شود كه آيا رحم شكل طبيعي دارد و آيا لوله‌هاي فالوپ باز و طبيعي هستند يا خير.
اين آزمايش با تزريق مقدار كمي مايع حاجب به داخل رحم انجام مي‌شود كه اين مايع در راديوگرافي نمايان مي‌شود. زماني كه مايع به داخل رحم تزريق شد راديوگرافي‌ها انجام مي‌گيرند تا جريان مايعي كه نشان‌دهنده شكل رحم و لوله‌هاي فالوپ است قابل مشاهده گردد. اين تست بايد بين روزهاي 6 تا 11 چرخه قاعدگي انجام گيرد يعني قبل از تخمك‌گذاري. لاپاراسكوپي روش استاندارد طلايي براي تشخيص بيماري لوله‌هاي فالوپ و مشاهده وضعيت بيروني رحم و تخمدان مي‌باشد. اين ارزيابي شامل مشاهده چسبندگي يا عدم چسبندگي آندومتريوز و اختلالات ديگري مي‌شود كه مي‌توانند موجب ناباروري گردند. به‌‌طور كلي مي‌توان گفت بررسي ناباروري بدون انجام لاپاراسكوپي كامل نخواهد بود.
روش‌هاي كمك باروري
يكي از روش‌هايي كه امروزه كاربرد گسترده‌اي در ناباروري با علت مردانه، دهانه رحمي، ايمونولوژيك يا با علت نامشخص دارد روشIUI مي‌باشد.
:IUI يعني تلقيح اسپرم شسته شده، آماده شده و تغليظ شده به داخل رحم. احتمال وقوع حاملگي براي هر زوج تحت درمان بين 26 8 درصد مي‌باشد.
در اين روش ابتدا بايد تخمدان‌هاي زن با كمك دارو تحريك گردد تا تعداد كافي تخمك فراهم شود. سونوگرافي در روز دوم يا سوم سيكل عادت ماهيانه انجام مي‌شود، سپس تجويز دارو براساس تشخيص پزشك صورت مي‌گيرد و در مرحله بعد تعيين زمان مراجعه بعدي سونوگرافي براي كنترل ميزان پاسخ‌دهي تخمدان به دارو انجام مي‌شود. آمپول HCG تجويز مي‌شود در صورت آمادگي تخمدان 40 36 ساعت بعد از تزريق HCG ،IUI انجام مي‌شود. دو هفته بعد از عمل IUI سطح هورمون خونيB-HCG اندازه‌گيري مي‌شود و در صورت مثبت بودن آزمايش 2 هفته پس از پاسخ آزمايشگاه جهت بررسي سير باروري سونوگرافي انجام مي‌شود.
:IVF يكي از پيشرفت‌هاي شگفت‌انگيز در علم ناباروري است كه تحت عنوان باروري در محيط آزمايشگاه شناخته مي‌شود. IVF يعني كشت تخمك زن و اسپرم مرد در آزمايشگاه و سپس انتقال آمبريو تشكيل شده از طريق دهانه رحم به داخل حفره رحم است. اين روش درماني براي افرادي با: 1 - مشكلات لوله رحمي 2 - آندومتريوز 3 - علل مردانه 4 - نازايي با‌‌علل ناشناخته 5 - نازايي با علل ايمونولوژيك انجام مي‌شود.
در اين روش ابتدا سونوگرافي واژينال در روز دوم يا سوم عادت ماهانه انجام مي گيرد وسپس در صورت مناسب بودن رحم و تخمدان تجويز داروهاي لازم و انجام آزمايشات لازم طبق دستور پزشك صورت مي گيرد.
ميكرو اينجكشن(ICIS): در اين روش به‌وسيله يك سوزن بسيار ظريف يك اسپرم با توانايي مناسب باروري تحت كنترل ميكروسكوپ مخصوص به داخل سيتوپلاسم تخمك تزريق مي‌شود كه باعث آسان‌تر شدن باروري تخمك مي‌گردد. اين روش زماني به كار برده مي‌شود كه شوهر اسپرم بسيار كمي دارد و داراي حداقل تحرك مي‌باشد و همچنين سيكل درمانيIVF ناموفق بوده و در مرداني كه به دليل بسته بودن مجراي مني‌بر، اسپرم خارج نمي‌شود (انسداد به دليل عفونت، عمل جراحي يا عدم وجود مجرا به طور مادرزادي).
در اين روش ابتدا تخمدان‌ها با دارو تحريك مي‌گردد تا تعداد تخمك بيشتري فراهم گردد و عمل كشيدن تخمك معمولا 12 تا 15 روز پس از شروع مصرف داروها انجام مي‌گيرد. حدود 6ساعت پس از كشيدن تخمك‌ها و آماده نمودن تخمك با برداشتن سلول‌هاي اطراف ديواره تخمك امبريولوژيست با انتخاب يك اسپرم با توانايي باروري آن را به كمك ميكروسكوپ به داخل تخمك تزريق مي‌كند و سپس تخمك به داخل محيط كشت تازه و مناسب منتقل و سپس در داخل انكوباتور قرار داده مي‌شود و زوج نابارور روز بعد به بيمارستان مراجعه و آزمايشگاه نتيجه باروري تخمك را به آنها اطلاع مي‌دهد. چنانچه لقاح صورت گرفته باشد از آنها خواسته مي‌شود كه روز بعد جهت انتقال جنين‌ها به داخل رحم زن به بيمارستان مراجعه نمايند. 2 هفته بعد بايد سطحB-HCG اندازه‌گيري تا مشخص شود كه باروري اوليه صورت گرفته يا نه و نهايتا انجام سونوگرافي براي چگونگي وضعيت باروري انجام مي‌گيرد.
امروزه روش‌هاي مختلف درمان ناباروري توانسته بسياري را صاحب فرزند كند يا اميدوار به آينده در انتظار نگه دارد و ديگر كابوس نازايي پايان يافته است.