سرمازدگی
بعضي از مردم تصور مي‌كنند فقط قرار گرفتن در سرماي شديد باعث سرمازدگي مي‌شود در حالي كه علاوه بر اينها عواملي مثل خستگي، تغذيه نامناسب، سابقه بيماري‌هايي مثل مرض قند، بيماري قلبي عروقي، بيماري‌هاي تنفسي، مصرف داروهاي خاص مثل داروهاي فشارخون، نامناسب بودن لباس و پوشش فرد، كمبود آب بدن، فعاليت زياد و عوامل مختلف ديگري نيز باعث مستعد شدن فرد به كاهش درجه حرارت بدن و آسيب‌هاي ناشي از آن خواهد بود. بنابراين حتي در روزهاي بدون برف و سرماي زمستان امسال هم ممكن است. با يك فرد سرمازده روبه‌رو شويم. پس بهتر است اطلاعات خود را درباره سرمازدگي تكميل كنيم تا چه در كوچه و خيابان و چه در كوهستان در صورت مواجهه با شرايط اضطراري عكس‌العمل مناسبي از خود نشان دهم.
اگر بدن انسان مدت طولاني در معرض آب و هواي سرد قرار گيرد، در آب بسيار سرد غوطه‌ور شود يا تحت شرايط متنوعي همچون خستگي، تغذيه نامناسب و... قرار گيرند ديگر توانايي توليد حرارت لازم براي مقابله با سرماي محيطي را ندارد و در نهايت دچار كاهش دماي عمومي بدن و سرمازدگي مي‌شود كه به اين حالت اصطلاحا هيپوترمي مي‌گويند. در اين حالت هيپوتالاموس مغز دچار اختلال مي‌شود، بدن قادر به كنترل دماي قسمت مركزي خود نيست و درجه حرارت مركزي بدن از 37 درجه به كمتر از 35 درجه سانتي‌گراد خواهد رسيد. وسعت ضايعاتي كه به علت قرار گرفتن در معرض سرماي غيرعادي ايجاد مي‌شود به عواملي مانند طول مدت تماس با سرما، درجه حرارت هوا، شدت ميزان وزش باد و ميزان رطوبت دارد.
علايم قاتل خاموش را بشناسيم
كمي پيش از سرمازدگي ممكن است پوست ناحيه سرمازده، اندكي قرمز رنگ شده و سپس اين تغييرات به وجود آيد:
1 - ابتدا بدن دچار لرز مي‌شود كه اين يكي از واكنش‌هاي دفاعي بدن براي گرم كردن است و به طور خودكار سعي مي‌كند تا با افزايش كار عضلات، حرارت بيشتري توليد كند.
2 - رنگ پوست كم‌كم سفيد يا زرد متمايل به خاكستري مي‌شود.
3 - نبض، كند و تعداد تنفس بيمار كمتر از حالت طبيعي مي‌شود.
4 - گاهي مصدوم در ابتداي سرمازدگي، دردي در عضو آزرده حس مي‌كند ولي بعدا درد از بين مي‌رود.
5 - درجه حرارت بدن به 35 درجه يا كمتر مي‌رسد.
6 - پس از مدتي در سطح پوست عضو سرمازده، تاول ظاهر شود.
7 - نواحي مبتلا كاملا سرد و كرخت مي‌شود.
8 - خواب‌آلودگي ظاهر مي‌شود كه ممكن است به كما منجر شود.
9 - ممكن است ايست قلبي رخ دهد.
با گذشت زمان تغييرات مختلفي در عضو آسيب‌ديده ظاهر مي‌شود.
گيج و منگ شدن مصدوم و اختلالات رواني و اختلال در قضاوت و تصميم‌گيري و از دست دادن هماهنگي حركات و فعاليت‌هاي بدني يكي از اين تغييرات است ضمن آن كه در اين شرايط فرد تعادل خود را از دست مي‌دهد و تلو تلو مي‌خورد. بينايي‌اش كاهش پيدا مي‌كند و حتي ممكن است دچار بيهوشي يا شوك شود. در شرايط حاد حتي تنفس قطع مي‌گردد و سفتي و انقباض عضلاني ايجاد مي‌شود و سرانجام به علت نارسايي قلب، فرد مصدوم فوت مي‌كند.
اقدامات درست در برخورد با فرد سرمازده
به دليل كاهش درجه حرارت بدن و بروز اختلال در سيستم الكتريكي قلب، هر ضربه ناگهاني ممكن است منجر به بي‌نظمي‌هاي بسيار شديد و كشنده در ضربان قلب گردد. بنابراين براي خارج كردن لباس‌هاي مصدوم ابتدا آنها را قيچي كرده و سپس از بدن مصدوم خارج كنيد. بنابراين هرگز با فشار و ضربه سعي در خارج كردن لباس‌ها نكنيد.
در صورتي كه فرد مصدوم هوشياري‌اش را از دست داده يا دچار تهوع و استفراغ شديد است، به وي نوشيدني يا غذاي گرم ندهيد. همچنين هيچ‌گاه بدن مصدوم را با مالش دادن گرم نكنيد و او را تشويق به انجام فعاليت‌هاي بدني و راه رفتن نكنيد. در ضمن از نوشيدني‌هاي حاوي الكل و كافئين براي فرد مصدوم استفاده نكنيد، چراكه الكل علاوه بر تسريع در از دست دادن حرارت بدن، باعث كاهش حس لمس در پوست فرد و همچنين كاهش سطح هوشياري و قدرت قضاوت وي خواهد‌شد، اما آنچه كاملا بايد مدنظر قرار دهيد، اين است كه هرگز براي گرم كردن عضو، از لامپ‌هاي حرارتي يا بطري آب داغ استفاده نكنيد و عضو سرمازده را هرگز در نزديكي بخاري قرار ندهيد. همچنين تاول‌هاي ايجاد شده را نتركانيد، مگر آن كه پزشك دستور به تركاندن آنها دهد. فراموش نكنيد حتي در صورت فقدان هوشياري و ديگر علائم حياتي مثل تنفس و نبض نبايد فرد را مرده قلمداد كرد؛ بلكه بايد فرد را به مركز درماني منتقل كرده و تحت درمان‌هاي لازم قرار داد و در نهايت فرد مصدوم را بايد از كشيدن سيگار منع كرد، چراكه باعث انقباض عروق مي‌شود.
عوارض احتمالي و راه‌هاي پيشگيري
در موارد خفيف سرمازدگي انتظار مي‌رود با درمان، بهبودي كامل حاصل شود، ولي در موارد شديد معمولا لازم مي‌شود ناحيه درگير قطع شود.
قطع بافت‌هاي مرده يا عفوني شده، خصوصا انگشت دست يا پا، بيني يا گوش‌ها، به دنبال قرار گرفتن طولاني‌مدت در معرض سرماي شديد از عوارض احتمالي سرمازدگي است. پس لازم است براي جلوگيري از سرمازدگي پيش‌بيني لازم براي تغييرات ناگهاني دماي هوا را داشته باشيد و همراه خود لباس گرم و كفش مناسب ببريد.
همواره در فصل زمستان به اطلاعيه‌هاي هواشناسي توجه كنيد و تا حد امكان در شرايط بد جوي از خانه خارج نشويد.
پيش از قرار گرفتن در معرض سرما از نوشيدن الكل خودداري كنيد.
وقتي كه در معرض سرماي زياد قرار گرفته‌ايد، مرتبا دست‌ها و پاهاي خود را تكان دهيد. در ضمن از البسه‌هايي استفاده كنيد كه اجزاي بدن دچار فشردگي نشود، بخصوص پرهيز از پوشيدن كفش تنگ.
حفظ آب بدن و مصرف غذا با كالري كافي، اهميت زيادي دارد.
از آنجا كه عوارض ناشي از سرمازدگي قابل بازگشت مي‌باشد و همچنين سرمازدگي داراي عوارض ديررس مانند ناراحتي‌هاي قلبي و تنفسي است، بنابراين پس از بهبودي نسبي بايد تا چند روز فرد مصدوم استراحت كند و فعاليت وي با اجازه پزشك باشد.
كمك‌هاي اوليه براي نجات از سرمازدگي
1 - با رعايت اصول ايمني ابتدا بيمار را از تماس بيشتر با سرما نظير باد و تماس با يخ و برف بازداريد. سپس ارزيابي اوليه از مصدوم انجام دهيد، مثلا كنترل راه هوايي تنفس، ضربان قلب و ديگر كمك‌هاي اوليه ضروري. 2 فرد مصدوم را به مكان گرم و سربسته مثل چادر يا ماشين و... انتقال دهيد. 3 لباس‌هاي گرم به مصدوم بپوشانيد يا با پيچيدن پتو به دور او و قرار دادن وي در داخل كيسه خواب، او را گرم كنيد. 4 در صورتي كه فرد به‌هوش بوده و استفراغ نداشته باشد، به او مايعات گرم و شيرين بدهيد. 5 عضو سرمازده را بسرعت گرم كنيد.6 به محض اين كه عضو سرمازده برافروخته و سرخ‌رنگ شد، گرم كردن آن ناحيه را متوقف كنيد. 7 اگر انگشتان دست يا پا آسيب ديده‌اند، براي جدا نگه داشتن آنها از يكديگر بين آنها گاز خشك استريل يا پارچه كاملا تميز قرار دهيد. 8 قسمت‌هاي سرمازده بدن را در سطحي بالاتر از ساير قسمت‌ها قرار دهيد.9 براي كنترل نبض مصدوم بايد حدود 30 تا 40 ثانيه صبر كنيد.10 مصدوم را به مراكز بهداشتي درماني اعزام كنيد.