شكستگي استخوان
شكستگي استخوان‌هاي بدن از مشكلات شايع پزشكي است كه براي خيلي‌ها اتفاق مي‌افتد. شكستگي بسيار دردناك است و ترميم استخوان شكسته يك فرآيند طولاني است كه فعاليت‌هاي شخص آسيب‌ديده را نيز در اين مدت تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. در اين ميان هر فردي تصورات متفاوتي از شكستگي دارد و اين باعث به وجود آمدن سوالات مختلفي در ذهن افراد مي‌شود. آيا استخوان پس از جوش خوردن محكم‌تر مي‌شود؟ آيا ممكن است بدون آن كه متوجه شويم، دچار شكستگي شويم؟ و... در اينجا سعي مي‌كنيم كه به سوالات متداول كساني كه به نوعي دچار شكستگي استخوان شده‌اند، پاسخ دهيم.
آيا ترك خوردگي استخوان از شكستگي خفيف‌تر است؟
در واقع شكستگي و ترك‌خوردگي يك موضوع مشابهند. بيشتر مردم در مورد شكستگي‌هايي صحبت مي‌كنند كه به دنبال يك آسيب بزرگ اتفاق افتاده‌اند، در حالي كه انواع مختلفي از شكستگي وجود دارند. اگر نيروي زيادي به استخوان وارد شود، باعث ترك‌خوردگي و به هم خوردن سطح صاف استخوان مي‌شود.
يك شكستگي شديد از كل استخوان عبور مي‌كند و آن را به دو يا چند قسمت تـقـسـيـم مـي‌كـند. به اين نوع شكستگي، شـكـسـتـگـي عـرضـي مـي‌گويند. نوعي از شكستگي كه به آن شكستگي خط مو هم گفته مي‌شود، آنقدر ظريف است كه بسختي در عكس راديوگرافي قابل مشاهده است.
اين نوع از شكستگي ساختار كلي استخوان را به هم نمي‌زند. انواع مختلف ديگري از شكستگي وجود دارند كه نقطه مشترك همه آنها در اين است كه در همه آنها بافت استخواني به نوعي مي‌شكند.
آيا پس از تشكيل كامل استخوان ديگر هيچ تغييري در آن رخ نمي‌دهد؟
تصور بيشتر مردم از استخوان‌هاي بدن شبيه اسكلت انسان است كه در كلاس علوم ديده‌اند، اما در انسان زنده اسكلت يك ساختار زنده است كه به طور پايدار در حال بازسازي است. سلول‌هاي استخواني كه استئوبلاست نام دارند، به طور مداوم در حال استخوان‌سازي هستند و اگر استرسي به استخوان وارد شود، استخوان‌سازي تشديد مي‌شود. براي مثال ورزش‌هايي كه با اتكا به وزن انجام مـي‌گـيـرنـد (مانند پياده‌روي يا دويدن آهسته) باعث تحريك استئوبلاست‌ها براي ساخت استخوان بيشتر مي‌شوند. اين يكي از علت‌هايي است كه تمرين‌هاي متكي به وزن براي پيشگيري و درمان پوكي استخوان توصيه مي‌شود. از ديگر سلول‌هاي استخواني كه استئوكلاست نام دارند، باعث برداشت (بازجذب) استخوان مي‌شوند. اين فرآيند با تشكيل استخوان، ارتباط نزديكي دارد. در حقيقت، استئوبلاست‌ها و استئوكلاست‌ها اغلب در كنار يكديگر يافت مي‌شوند. با اين همه نوسازي كه در استخوان اتفاق مي‌افتد، داشتن استخوان‌هايي سالم در گرو حفظ تعادل بين ساخته شدن و بازجذب استخوان است به طوري كه ميزان بافت استخوان در هر زمان در حد مطلوب باشد.
آيا پوكي استخوان يك فرآيند دردناك است؟
اين مورد از اشتباهات شايع است. مگر هنگامي كه شكستگي اتـفـاق مـي‌افتد، پوكي استخوان دردي ايجاد نمي‌كند؟ پوكي استخوان باعث ضعيف شدن استخوان‌ها مي‌شود، زيرا استخوان تراكم خود را از دست مي‌دهد. واژه لاتين پوكي استخوان (OSTEOPOROSIS) از لغات يوناني OSTOUN به معني استخوان و POROS به معني دالان تشكيل شده است كه نشان‌دهنده افزايش فضاهاي خالي يا مسيرهاي دالان شكل در داخل استخوان است. پوكي استخوان با اندازه‌گيري تراكم معدني استخوان شناخته مي‌شود و بيشتر افراد مبتلا به پوكي استخوان سابقه‌اي از شكستگي ندارند؛ بنابراين نشانه‌اي مرتبط با ضعف استخواني ندارند. در حقيقت شايد حتي از وضعيت خود هيچ اطلاعي نداشته باشند تا وقتي كه آزمون تراكم استخوان انجام بدهند. به همين جهت است كه اگر در خطر ابتلا به پوكي استخوان قرار داريد انجام آزمون تراكم استخوان به شما توصيه مي‌شود.
آيا كمبود ويتامينD باعث نرمي استخوان مي‌شود؟
بله، كمبود ويتامينD باعث نرمي استخوان مي‌شود، اين وضعيت در كودكاني كه سوءتغذيه دارند موجب رشد ناهنجار استخوان‌ها به علت نرمي آنها مي‌شود كه به بيماري ريكتز معروف است. البته اين وضعيت در بزرگسالان نيز رخ مي‌دهد.
ويتامينD از طريق رژيم غذايي و نور خورشيد تامين مي‌شود. بدن براي رسوب مواد معدني (كلسيم و فسفر) در استخوان به اين ويتامين نيازمند است. اين مواد معدني، استحكام استخوان را تضمين مي‌كنند. افرادي كه رژيم غذايي‌شان حاوي مقدار كمي ويتامينD است يا آنهايي كه به مقدار لازم اين ماده را جذب نمي‌كنند (مثلا به علت التهاب روده) يا در جايي زندگي مي‌كنند كه نور خورشيد كم مي‌تابد، در خطر نرمي استخوان قرار دارند. علايم آن عبارتند از درد استخواني و ماهيچه‌‌اي و شكستگي آسان استخوان‌ها.
آيا بلافاصله پس از شكستگي استخوان آن را حس مي‌كنيم؟
درواقع بعضي از شكستگي‌ها در هنگام وقوع بدون علامت يا كم‌علامت هستند. دير يا زود معمولا درد يا تغيير راستاي استخوان باعث جلب توجه شما مي‌شود. نمونه‌هاي مختلفي از اين نوع شكستگي‌ها وجود دارند. مثلا در شكستگي استرس كه بيشتر در افرادي ديده مي‌شود كه حركات شديد مكرر انجام مي‌دهند مانند سربازاني كه رژه مي‌روند يا دوندگاني كه فواصل طولاني را مي‌دوند. در اين نوع شكستگي ضربات متوالي به استخوان باعث ايجاد شكستگي كوچكي مي‌شود كه بهبودي آن به زمان زيادي نياز دارد. نوع ديگري از شكستگي كه شكستگي متراكم نام دارد و در ستون فقرات ديده مي‌شود نيز مي‌تواند در ابتدا بدون درد باشد. در اين حالت ستون فقرات به سمت جلو خميدگي پيدا مي‌كند و فرد حالت قوز كردن به خود مي‌گيرد. نرمي استخوان كه در بالا توضيح داده شد نيز مي‌تواند باعث ايجاد شكستگي‌هايي شود كه ديرتر از موقع توجه ما را به خود جلب مي‌كنند.
آيا استخوان شكسته محكم‌تر از قبل جوش مي‌خورد؟
اگر همه چيز به خوبي پيش برود، يك استخوان شكسته پس از يك يا چند ماه جوش خورده و استحكام كامل خود را باز مي‌يابد، اما شواهدي وجود ندارد كه استخواني كه قبلا شكسته است پس از جوش خوردن استحكام بيشتري از قبل دارد. هر چه بيشتر در مورد رشد، تكامل و ترميم استخوان بخوانيد، بيشتر از عملكرد اين ارگان پيچيده تعجب خواهيد كرد. بيشتر مردم آن‌گونه كه بايد از توانايي استخوان براي ترميم و پاسخ به استرس آگاهي ندارد و به همين جهت ممكن است در اين زمينه دچار بدفهمي‌هايي شوند. عمل به اين توصيه پاياني دشوار به نظر نمي‌رسد: بيشتر بياموزيد، مقدار كافي كلسيم و ويتامينD مصرف كنيد، به طور منظم ورزش كنيد، مدتي را زير نور آفتاب سپري كنيد (نه زياد)! و در صورت لزوم با پزشك خود در مورد انجام آزمون تراكم استخوان مشورت كنيد.