آیا آب هم می تواند باعث بیماری شود؟
آب آشاميدني با مواد معدني بالا براي سلامت زيانآور است.
يكي از موادي كه ميتواند براي بدن مضر باشد، كلر است كه براي ضدعفوني كردن به آب آشاميدني اضافه ميشود. تحقيقات نشان داده كه كلر ميتواند با مواد ارگانيك طبيعي مانند ميوهها، سبزيجات، محصولات سويا و چاي كه حاوي مواد مغزي فيتوشيميايي هستند، تركيبات خطرناك و سرطانزايي ايجاد كند. همچنين اين مساله در مورد ويتامينها، مكملها و برخي داروها نيز صدق ميكند. اين تركيبات خطرناك كه موسوم به MX و THMS (تري هالومتانها) هستند، ميتوانند به غده تيروئيد آسيب برسانند و باعث ايجاد تومورهاي سرطاني شوند. همچنين كلر ميتواند به سيستم ايمني و هورموني نيز آسيب برساند و باعث ايجاد نقصهاي مادرزادي شود. ضمن اين كه بسياري از ميكروبها توسط كلر از بين نميروند. وجود آرسنيك در آب آشاميدني نيز ميتواند باعث تولد نوزادان كموزن، سقط خودبهخود جنين و مشكلات ديگر شود.
همچنين نيترات با نقصهاي مجراي عصبي مرتبط است و ميتواند باعث سيانوزيس يا كاهش ظرفيت حمل اكسيژن خون شود كه براي نوزادان زير 6 ماه بسيار خطرناك است. سرب نيز با جدا شدن از لولههاي انتقال و ورود به آب آشاميدني، بسرعت جذب بدن ميشود و ميتواند منجر به مسموميت شود.
فلورايد نيز از جمله فرآوردههاي جانبي آلومينيوم است كه ميتواند موجب آلزايمر شود. تحقيقات نشان داده است فلورايد زياد در خميردندانها و آب آشاميدني ميتواند باعث آسيبديدگي سيستمهاي اسكلتي ماهيچهاي و عصبي شده و در نتيجه به محدوديت حركتي، پوكي استخوان و مشكلات عصبي منجر شود. امروزه بهترين روش براي حذف يا كاهش كلر و فلورايد آب، استفاده از فيلتر اسمزي معكوس شناخته شده است. ساير تركيبات آلي مانند دياكسين نيز اثرات سويي بر رشد جنين دارد. گفتني است مقادير زياد مواد معدني در آب آشاميدني ميتواند بروز بيماريهاي تنفسي حاد و مزمن مانند كلوسيستوپاتي، نفروپاتي، بيماريهاي معدهاي رودهاي و پوسيدگيهاي دنداني را افزايش دهد و نيز اثرات نامطلوبي بر محتويات فيزيكوشيميايي و بيوشيميايي ادرار بگذارد و با دفع مواد كريستال شكل و شاخصهاي تجزيه غشاي سلولي همراه باشد.
خطراتي كه آب آشاميدني را تهديد ميكند
در مورد استفاده از آب مقطر به عنوان آب آشاميدني، بايد گفت، از آنجا كه آب مقطر عاري از مواد معدني محلول است به طور فعال، خاصيت جذب مواد سمي و از بين بردن آنها را دارد. به همين علت نوشيدن آن به صورت چند هفته يك بار، براي بدن مفيد است. اما مصرف روزانه اين نوع آب به دليل از دست دادن سريع الكتروليتها (سديم، پتاسيم و كلرايد) و مواد معدني مانند منيزيم خطرناك است، زيرا كمبود اين عناصر ميتواند باعث بينظمي در ضربان قلب و فشارخون بالا شود. پخت غذاها با آب مقطر، مواد معدني را از آنها خارج ميكند و ارزش مواد مغذي را پايين ميآورد.
همچنين آب مقطر، بسرعت دياكسيدكربن را از هوا جذب ميكند و باعث اسيدي شدن آب ميشود. بسياري از فلزات نيز ميتوانند در آب مقطر حل شوند. نوشيدنيهاي گازدار و ساير نوشيدنيهايي كه از آب مقطر ساخته شدهاند (با شكر يا بدون شكر)، مقادير زيادي از كلسيم، منيزيم و مواد معدني نادر را وارد ادرار ميكنند. اين در حالي است كه كاهش مواد معدني، خطر افزايش پوكي استخوان، آرتريت، كمكاري تيروئيد، بيماريهاي قلبي ـ عروقي و فشارخون بالا و تعداد زيادي از بيماريهاي جدي را در نوزادان نارس به همراه دارد. بسياري از متخصصان معتقدند انواع بيماريها در نتيجه تجمع مواد زائد اسيدي در بدن ايجاد ميشوند. در واقع آب ايدهآل براي بدن بايد اندكي قليايي باشد و موادي مانند كلسيم و منيزيم داشته باشد.
آب تصفيه شده از طريق اسمز معكوس، همراه با مواد معدني اضافه شده، به PH خنثي نزديك بوده و در نتيجه براي مصرف مداوم، قابل قبول است. آب تصفيه شده با يك فيلتر جامد ذغالي، كمي قليايي است كه با ازوناسيون اين آب براي نوشيدن روزانه كاملا ايدهآل ميشود. رابطه معناداري ميان طول عمر و مصرف مرتب آبهاي سخت (داراي كلسيم و منيزيم) وجود دارد در حالي كه احتمال خطر بيماري و مرگ زودرس، با نوشيدن مرتب آب مقطر افزايش مييابد.
از خطرات ديگري كه آبهاي آشاميدني را تهديد ميكند، انواع آلودگيهاي ميكروبي است. به عنوان مثال، وجود باكتري كلي فرم كه به طور طبيعي در روده انسان و ساير حيوانات ديده ميشود، در آب آشاميدني، نشاندهنده ورود آلودگي از يك منبع آب سطحي مانند هرزآبهاي مزرعهاي است. همچنين لژيونلا باكترياي است كه در آب راكد با دماي 30 و 40 درجه، رشد ميكند. اين باكتري ميتواند با تبخير آب و استنشاق وارد بدن شود و نوعي آنفلوآنزا به نام تب پانتياك را ايجاد كند و نيز باعث بيماري خطرناكتر و مرگباري به نام لژيونلوزيس شود. كپكها و ويروسها نيز ميتوانند آب آشاميدني را به خطر بيندازند. ساير ميكروارگانيسمها مانند ژيارديا باعث علائم گوارشي ميشوند و كريپتوسپوريديوم انگلي نيز بيماري شبهوبا را ايجاد ميكند و باعث اسهال، استفراغ، دردهاي شكمي و تب ميشود.
آب زياد مسموميت ميآورد
دستهاي ديگر از مشكلات مربوط به آب آشاميدني، به كميت و نحوه مصرف آن بازميگردد. نوشيدن بيش از اندازه آب ميتواند منجر به اختلال كشندهاي در عملكرد مغز موسوم به مسموميت آبي شود كه در نتيجه به هم خوردن تعادل طبيعي الكتروليتها در بدن اتفاق ميافتد. اين وضعيت اغلب در مسابقاتي مانند بوكس و كشتي كه مدت زيادي به طول ميانجامد، ديده ميشود.
لازم به ذكر است كه نوشيدن حداقل يك تا 2 ليتر آب در روز (بسته به توده بدن) همچنان توصيه ميشود و مسموميت آبي در مقادير بالاتر از آن رخ ميدهد. دوندههاي دوي ماراتون نيز چنانچه در حين دويدن، آب زيادي بنوشند، مستعد ابتلا به اين مسموميت ميشوند.
با كاهش غلظت سديم، دوندگان پس از مدتي دچار سرگيجه ميشوند و از حال ميروند. به طور كلي كار كردن در هواي بسيار گرم و مرطوب و عرق كردن زياد كه متعاقب آن آب زيادي نوشيده ميشود و نيز مصرف داروهايي مانند MDMA (قرصهاي اكستازي) (به دليل فعاليت و فشار زيادي كه وارد ميكنند) نوشيدن زياد آب و به هم خوردن تعادل الكتروليتها ميتواند به مسموميت آبي منجر شود. گفتني است قرصهاي اكستازي سطح هورمون آنتيديورتيك (ADH) را افزايش ميدهند و باعث دفع بيشتر آب از طريق ادرار و ايجاد تشنگي ميشوند.
به طور كلي، نوشيدن آب بيش از حد نياز، به دو دليل باعث فشار زياد بر بدن ميشود، نخست آن كه حجم خون افزايش مييابد و فشار زيادي بر قلب و رگهاي خوني وارد ميشود و ديگر اين كه، كليهها براي تصفيه آب اضافي از سيستم گردش خون، بايد بيش از حد كار كنند، در نتيجه گلومرولها (بسترهاي مويين كليوي) در اثر تجمع زياد آب، آسيب ميبينند. وجود اين فشار اضافي بر سيستم گردش خون و كليهها يك فرآيند نامحسوس است و ميتواند در درازمدت به سلامتي آسيب برساند. چراكه با رقيق شدن خون، به منظور حفظ تعادل الكتروليتها بين خون و سلولها، آب از خون به درون سلولها تراوش ميكند و باعث تورم سلولها ميشود. اگر اين تورم در مغز رخ دهد، باعث افزايش فشار در داخل جمجمه ميشود كه با علائمي از سردرد خفيف تا اختلال در تنفس همراه است. مساله ديگر نوشيدن آب سرد بعد از غذا است كه به عقيده برخي از متخصصان، ميتواند باعث مشكلاتي براي دستگاه گوارش و سيستم ايمني، سندروم روده تحريكپذير (ايجاد اسهال يا يبوست)، افزايش ضربان قلب و حتي سرطان شود.
روزانه چقدر آب بنوشيم؟
ميزان نوشيدن آب در روز بستگي به شرايط فردي از جمله رژيم غذايي، عادات ورزشي و محيط زندگي دارد. اگر فردي عادت به خوردن مقدار زيادي از غذاهايي مانند ميوهها و سبزيجات، حبوبات پخته شده و غلات سبوسدار داشته باشد، (كه حاوي آب زيادي هستند) يا اگر از نمك و ادويهجات زيادي استفاده نميكند، نياز به نوشيدن آب كمتري دارد. در مقابل اگر غذاهاي گياهي زيادي مصرف نميكنيد يا نمك و ادويهجات زيادي به غذا اضافه ميكنيد، ممكن است نياز به نوشيدن چند ليوان آب در روز داشته باشيد. علاوه بر اين ميزان عرق كردن ناشي از ورزش يا هواي گرم، ميتواند بر مقدار نياز شما به آب تاثير بگذارد. بهترين راه براي تشخيص ميزان آب مورد نياز بدن، احساس تشنگي است. همچنين روشن بودن رنگ ادرار ميتواند دليلي براي كفايت آب بدن و زرد بودن رنگ آن نشاندهنده نياز به آب بيشتر باشد.
نكته حائز اهميت ديگر، منع نوشيدن آب (علاوه بر منع خوردن غذا)، پيش از جراحيها، در هنگام خواب عميق يا بيهوشي، به دليل شل شدن حلقههاي ماهيچهاي بين مري و معده است. چرا كه بالا آمدن محتويات معده و وارد شدن آن به ريهها، ميتواند باعث آسيب و تنگي نفس حاد و حتي ذاتالريه حاصل از استنشاق توده ميكروبي و زيانآور و حتي مرگ شود.