سرطان روده
روده بزرگ از اعضاي دستگاه گوارش است كه از آپانديس شروع و به راستروده يا ركتوم ختم ميشود و به شكل يك علامت سوال بزرگ، روده كوچك را احاطه ميكند. وقتي غذا ميخوريم، مواد مغذي و مفيد قبل از رسيدن به روده بزرگ جذب ميشوند و بقيه به عنوان مواد زائد وارد روده بزرگ شده و آنجا تخمير و سرانجام دفع ميشوند.
سرطان روده بزرگ، سومين سرطان شايع دنياست. در سالهاي اخير آمارهاي به دست آمده از سرطان روده در كشور ما نشان ميدهد كه حدود 30 تا 40 درصد از موارد اين سرطان در سنين پايينتر از 50 رخ ميدهد، اما خوشبختانه اگر اين سرطان زود شناخته شود، يكي از قابلدرمانترين سرطانهاست. اين سرطان در زنان در رتبه سوم و در مردان در رتبه پنجم قرار گرفته است. آمارها نشان ميدهد شيوع اين بيماري در كشور ما رو به افزايش است و به عنوان يكي از مهمترين سرطانها در هر دو جنس مطرح ميشود كه يكي از علتهاي مهم افزايش شيوع آن فرهنگ غلط غذايي در جامعه است.
سرطان روده بزرگ از نظر بافتشناسي يك نوع است كه از تومورهاي بدخيم به حساب ميآيد و ميتواند در سمت چپ يا راست روده بزرگ ايجاد شود، ولي در قسمت چپ يا كولون نزولي بيشتر ديده ميشود.
ژنتيك نقش زيادي در ابتلا به سرطان روده بزرگ دارد.
5 تا 10 درصد سرطان روده بزرگ، ارثي است كه بيشتر باعث به وجود آمدن پوليپهاي متعدد روده بزرگ ميشود. اين پوليپهاي متعدد، پتانسيل آن را دارند كه در آينده به سرطان تبديل شوند. به اين گروه خانوادگي، پوليپوز فاميلياز گفته ميشود. وقتي يك نفر از اعضاي خانواده به اين بيماري مبتلا شود، براساس نوع پوليپ به اعضاي ديگر خانواده توصيه ميشود كه حتما كلونوسكوپي شوند و ژنتيكشان تعيين شود. به اين ترتيب، خيلي سريع و بموقع به تشخيص زمينهاي براي سرطان كولون ميرسند و اگر پوليپ وجود داشته باشد، آن را برميدارند و از سرطاني شدن روده جلوگيري ميشود.
هرچند سرطان رودهبزرگ سومين سرطان شايع دنياست، اما خوشبختانه اگر زود شناخته شود يكي از قابل درمانترين سرطانهاست
70 تا 80 درصد سرطان روده بزرگ از نوع تكگير است كه در اين نوع سرطان سابقه شخصي در بستگان بيمار از نظر ابتلا به سرطان روده يا ساير سرطانهاي مرتبط وجود ندارد و فرد به صورت تكگير به بيماري دچار ميشود. با اين وجود، به اعضاي اين خانواده هم توصيه ميشود مورد بررسي قرار گيرند؛ چون احتمال ابتلا به سرطان در اعضاي چنين خانوادهاي بسيار بالاست.
به طور كلي به افراد 45 سال به بالا توصيه ميشود به طور دورهاي، هر 5 سال يك بار كلونوسكوپي شوند و هر سال آزمايش خون و آزمايش وجود خون در مدفوع را انجام دهند.
اگر سرطان روده بزرگ فردي از خانواده در سنين جواني يا در سنين 45 40 سال ديده شود، بخصوص اگر در سمت راست كولون فرد باشد يا سرطانهاي متعدد در فردي از خانواده ديده شده باشد، حتما اعضاي درجه يك بايد به طور دقيق بررسي شوند كه اگر زمينه ابتلا به سرطان را داشتند، هرچه زودتر تشخيص داده شود.
علائم و عوامل موثر درابتلا
علائم باليني در اين نوع سرطان بسيار متعدد است كه البته توصيه ميشود كه شخص قبل از بروز هرگونه علائمي مورد بررسي قرار گيرد؛ چون بيشتر تومورهاي روده تا مراحل پيشرفته بدون علامت هستند و حتي علائم ديررس آن براي اين بيماري اختصاصي نيست و ممكن است در ساير بيماريهاي روده نيز مشاهده شود.
اغلب بيماران مبتلا به سرطان داراي علائمي مانند خونريزي، تغيير در اجابت مزاج، يبوست، اسهال، دردهاي شكمي، كمخوني، كاهش وزن و كماشتهايي هستند. علائمي كه نشاندهنده انسداد روده است مثل تغيير قطر مدفوع نيز ديده ميشود و زمانيكه بيمار با اين علائم به پزشك مراجعه ميكند، يعني تومور بزرگ شده است.
فاكتور اصلي در ابتلا به اين بيماري ژنتيك است، اما ثابت شده رژيم غذايي نقش زيادي در ابتلا به اين بيماري دارد. مصرف زياد چربي و گوشت قرمز، موادي كه داراي نيترات زياد هستند مثل ترشيها يا غذاهايي كه مدت زمان زيادي از پخت آنها گذشته، همچنين كنسروها كه مواد افزودني به آنها اضافه شده، غذاهاي نمكسود و كشيدن سيگار در ايجاد آن تاثير دارد و با مصرف ميوه و سبزي تازه كه سرشار از ويتامينC است و موادي كه داراي ارسنيك و كلسيم هستند، ميتوان از بروز اين نوع سرطان جلوگيري كرد. از عوامل موثر ديگر، ورزش و كنترل وزن است.
تشخيص و درمان
بهترين راه تشخيص قطعي و زودرس سرطان روده، انجام كلونوسكوپي است. اين كار بايد توسط فردي ورزيده انجام شود تا تمام روده كاملا بررسي شود. در صورت وجود هر ضايعهاي، نمونهگيري ميشود و زير ميكروسكوپ مورد بررسي قرار ميگيرد.
بهترين راه درمان سرطانها، بخصوص سرطان روده، جراحي است و هر چه زودتر تشخيص داده شود، جراحي موفقيتآميزتر خواهد بود؛ چون دستاندازي به نقاط دورتر مثل غدد لنفاوي، كبد و ريه صورت نگرفته و شانس بهبود فرد تا 90 درصد وجود دارد.
جراحي براساس مرحله سرطان، به روشهاي مختلفي صورت ميگيرد.
معمولا بعد از جراحي، از شيميدرماني براي كشتن سلولهاي سرطاني باقيمانده استفاده ميشود.
گاهي هم نياز به پرتودرماني است كه در اين روش از اشعه ايكس با انرژي بالا براي كشتن سلولهاي سرطاني استفاده ميشود. گاهي بعد از عمل جراحي، با قرار دادن وسيلهاي در شكم بيمار كه پرتو ايجاد ميكند، راديوتراپي ميكنند.